| 
Bà Nguyễn Thị Cúc (ảnh trên), nguyên Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế, Chủ tịch Hội tham mưu Thuế Việt Nam, đàm luận với ĐTCK.
NĐT cá nhân chủ nghĩa phản ánh do bất cập của quy định pháp lý nên việc quyết toán thuế với họ là không khả thi. Là người từng tham dự xây dựng chính sách thuế thu nhập cá nhân (TNCN) áp dụng đối với NĐT đầu tư trên TTCK, bà có nhận thấy phản chiếu này là xác đáng?
Đúng là việc quyết toán thuế đối với NĐT cá nhân chủ nghĩa hiện gặp rất nhiều khó khăn. Điều này không chỉ xuất phát từ bất cập của quy định pháp lý, mà còn từ chính tâm lý ngại khó của NĐT.
Không chỉ tại Việt Nam, mà trên thế giới cũng vậy, thực chất của quyết toán thuế là việc không đơn giản, bởi đòi hỏi người quyết toán thuế phải thẳng tính cập nhật và lưu giữ đầy đủ các chứng từ hệ trọng.
Trong khi tại Việt Nam, các cá nhân chủ nghĩa nói chung, NĐT tham dự trên TTCK nói riêng lại chưa hề làm quen với việc quyết toán thuế, đã phải làm một việc phức tạp đến như vậy, nên có tâm lý ngại là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, nếu bản thân NĐT không nạm vượt qua tâm lý này, thì họ phải chấp thuận nộp thuế ngay cả khi đầu tư thua lỗ.
>>> Xem thêm: làm báo cáo thực tập
Hiện giao du của NĐT chính yếu thực hiện qua internet, trong khi quy định pháp lý hiện hành chưa rõ ràng, chuẩn hóa các loại chứng từ để quyết toán thuế, khiến việc quyết toán thuế không khả thi?
Quy định pháp lý hiện hành đã đủ cơ sở để NĐT cá nhân có mã số thuế thu thập chứng từ phục vụ cho quyết toán thuế.
Cụ thể, khi thực hành giao thiệp mua, bán cổ phiếu, NĐT phải yêu cầu CTCK nơi mở tài khoản giao tiếp in sao kê với đầy đủ các thông báo: thời kì giao tiếp; giá mua, bán; phí mua, bán; mức thuế khấu trừ khi bán cổ phiếu.
Nếu NĐT liền thực hiện các giao tế mua, bán cổ phiếu trong năm, thì bất kể phát sinh một giao tế nào, cũng đều phải thu thập và lưu giữ chứng từ ngay, nếu để thời gian dài hoặc cuối năm mới thu thập chứng từ, sẽ rất khó đầy đủ.
Các chứng từ này là hợp thức để phục vụ cho việc quyết toán thuế của NĐT. Nếu NĐT xuất trình đầy đủ các loại chứng từ đó, mà cơ quan thuế không ưng ý, có thể khởi kiện ra tòa để bảo vệ quyền và ích lợi chính đáng của mình.
>>> Xem thêm: nhận kê khai thuế
Với NĐT thực hiện hàng trăm giao tiếp mỗi năm, mua bán hàng chục mã cổ phiếu, thì việc thu thập đầy đủ chứng từ để quyết toán thuế là chuyện không tưởng, thưa bà?
Nếu NĐT cá nhân muốn quyết toán thuế, thì buộc phải thu thập chứng từ, chứ không có cách nào khác. Từ hàng trăm giao thiệp mua bán hàng chục mã cổ phiếu trong năm, cùng với việc thu thập đủ chứng từ, NĐT còn phải tự tính nết giao tế nào lãi (giá mua trừ giá bán, trừ phí giao tế đã nộp cho CTCK), giao dịch nào lỗ.
Bước tiếp theo là NĐT tự tính hạnh các giao tế lãi bù trừ cho các giao dịch lỗ trong năm, trên cơ sở đó xác định thu nhập tính thuế, để kê khai, quyết toán với cơ quan thuế.
>>> Xem thêm: làm kế toán trên excel
Bà nghĩ sao về tính khả thi của việc UBCK có dự kiến nghiên cứu, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu tính thuế TNCN từ hoạt động đầu tư vốn theo hướng NĐT có thể chọn lọc cách tính thuế trên thu nhập chịu thuế cả năm?
Đây là việc khó, nhất là khi NĐT được mở nhiều tài khoản ở nhiều CTCK khác nhau, nên cơ quan quản lý khó thống kê được các giao tế lỗ - lãi trong năm, để làm cơ sở quyết toán thuế. Không chỉ tại Việt Nam, mà trên thế giới, việc cơ quan quản lý xây dựng cơ sở dữ liệu người nộp thuế cốt tử là để phục vụ cho hoạt động quản lý thuế, giảm thiểu các hành vi ăn gian thuế.
Với thuộc tính như vậy, hệ thống thông báo này không phải trường hợp nào cũng được công khai cho người nộp thuế. Do đó, việc cơ quan quản lý cầm hình thành cơ sở dữ liệu để giúp NĐT thuận tiện trong nộp thuế là điều đáng động viên, nhưng nó không thể thay thế cho hệ thống chứng từ mà NĐT có trách nhiệm phải thu thập để phục vụ cho quyết toán thuế.
Để tạo tiện lợi cho NĐT cá nhân chủ nghĩa quyết toán thuế, sẽ khả thi hơn nếu cơ quan quản lý đơn giản hóa tối đa hệ thống chứng từ, cũng như thủ tục quyết toán thuế cho NĐT.
Kinh nghiệm thế giới xử lý vấn đề này ra sao, thưa bà?
Tại nhiều TTCK trên thế giới, NĐT cá nhân chủ nghĩa tham gia đầu tư trực tiếp không nhiều, nên những rối rắm nảy sinh như Việt Nam không phổ quát.
Phần đông NĐT cá nhân chủ nghĩa nước ngoài đầu tư theo hình thức ủy thác đầu tư, nên họ thường ủy quyền cho đơn vị nhận ủy thác, hoặc thuê đơn vị tham vấn thuế thu thập chứng từ, thực hành quyết toán thuế.
Hơn nữa, NĐT cá nhân chủ nghĩa nước ngoài thường ít đầu tư lướt sóng như NĐT cá nhân chủ nghĩa Việt Nam, mà họ thường đầu tư dài hạn, nên thậm chí cả năm không nảy giao thiệp nào, hoặc nếu có cũng không nhiều, nên việc thu thập chứng từ để quyết toán thuế không quá phức tạp.
Hữu Hòe thực hiện |
